Τα τελευταία χρόνια, ο όρος κυκλική οικονομία συζητιέται ολοένα και περισσότερο από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά κυρίως από επιστήμονες οι οποίοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου λόγω της κλιματικής αλλαγής και της μη βιωσιμότητας των φυσικών πόρων της γης. Κλιματική αλλαγή, βιωσιμότητα, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση, αξιοποίηση, βιομηχανικά απόβλητα, είναι μερικές από τις λέξεις και τους όρους που χρησιμοποιούνται από τους ειδικούς επιστήμονες, για να περιγράψουν και να σχηματοποιήσουν αυτό που ονομάζεται κυκλική οικονομία.
Η αλήθεια είναι ότι ο όρος κυκλική οικονομία δεν είναι καινούριος στον ευρωπαϊκό χώρο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Δεκέμβριο του 2015, ενέκρινε το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία. Οι περισσότερες δράσεις αυτού του σχεδίου έχουν ολοκληρωθεί, και αυτές που έχουν απομείνει αναμένεται να πραγματωθούν στο άμεσο μέλλον. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, η οποία αντικατέστησε το 2019 το γνωστό σε όλους τους Έλληνες Jean–Claude Junker, είχε κατά τη διάρκεια της υποψηφιότητάς της ως πρωταρχικό στόχο και ως κύρια πολιτική κατεύθυνση, την κυκλική οικονομία. Μάλιστα η Ursula von der Leyen έχει δεσμευτεί στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι θα καταναλώσει μεγάλο μέρος των δυνάμεών της, προς την εύρεση εφαρμόσιμων πολιτικών πρακτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Πριν προχωρήσουμε στο ρόλο του τομέα του κρέατος στην κυκλική οικονομία, ας περιγράψουμε τι σημαίνει ο συγκεκριμένος όρος. Με μία πιο στοχαστική και ανθρωποκεντρική ματιά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κυκλική οικονομία αποτελεί τη βάση για την υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου τρόπου σκέψης και νοοτροπίας, με απώτερο στόχο και σκοπό τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ανθρώπου μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος. Πρόκειται σαφώς για μία σχέση δυναμικής ισορροπίας. Δε νοείται καλυτέρευση του επιπέδου ζωής των ανθρώπων χωρίς τη συμμετοχή του περιβάλλοντος, το οποίο στην ουσία καθορίζει το μέλλον της ανθρωπότητας.
Στην κυκλική οικονομία, το τελικό προϊόν σχεδιάζεται εξαρχής ούτως ώστε να μπορεί να ανακατασκευαστεί, να επαναχρησιμοποιηθεί δηλαδή ολόκληρο ή ακόμα και μέρος του, χωρίς την χρησιμοποίηση καινούριων φυσικών πόρων, με άμεση συνέπεια τη μείωση των βιομηχανικών αποβλήτων και την προστασία του περιβάλλοντος. Αποτελεί στην ουσία μετεξέλιξη της ανακύκλωσης, με τη διαφορά ότι στην κυκλική οικονομία δεν χρησιμοποιούνται καινούριοι φυσικοί πόροι από το περιβάλλον, παρά μόνο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ενώ στην ανακύκλωση χρησιμοποιούνται πεπερασμένες πηγές ενέργειας γεγονός που χαρακτηρίζει τη γραμμική οικονομία).
Σύμφωνα με τα παραπάνω, διαπιστώνουμε ότι είναι ανάγκη να εφαρμοστούν στον τομέα του κρέατος, από την πρωτογενή μέχρι και την τριτογενή παραγωγή, όσο το δυνατόν περισσότερο αποτελεσματικά οι αξίες-δράσεις της κυκλικής οικονομίας. Ναι, ο τομέας του κρέατος μπορεί να καταφέρει στη χώρα μας να αποτελέσει τον πρωτοπόρο σε θέματα που αφορούν την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της βιωσιμότητας των φυσικών πόρων.
Είμαι πεπεισμένος ότι στη χώρα μας θα υιοθετηθούν ή έχουν υιοθετηθεί οι δράσεις της κυκλικής οικονομίας σε σημαντικό βαθμό από παράγοντες του τομέα του κρέατος. Από την πρωτογενή μέχρι την τριτογενή παραγωγή, από την εκτροφή των ζώων μέχρι τη βιομηχανική επεξεργασία, είναι σημαντικός ο αριθμός των στελεχών, από τους κτηνοτρόφους μέχρι τους ειδικούς επιστήμονες της βιομηχανίας κρέατος, που θα συμμετάσχουν ή συμμετέχουν ήδη σε αυτό που ονομάζουμε κυκλική οικονομία.
Πως όμως η κυκλική οικονομία μπορεί να εφαρμοστεί στον τομέα του κρέατος; Ένα παράδειγμα είναι η επαναχρησιμοποίηση του νερού που χρησιμοποιείται στα σφαγεία. Μετά από κατάλληλη κατεργασία και με τη βοήθεια κατάλληλων επιστημονικών μεθόδων και τεχνικών (π.χ. αντίστροφη ώσμωση), το χρησιμοποιούμενο νερό θα μπορούσε να εξυγιανθεί και να απαλλαγεί από φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς κινδύνους. Με περαιτέρω κατεργασία, θα μπορούσε να προκύψουν προϊόντα, υγρά ή στερεά λιπάσματα εμπλουτισμένα με θρεπτικά συστατικά, κατάλληλα για την εφαρμογή τους στο χωράφι.
Ένα άλλο παράδειγμα που αφορά τη βιομηχανία του κρέατος, είναι η αξιοποίηση των παραπροϊόντων ύστερα από την επεξεργασία του κρέατος. Είναι αποδεκτό πλέον ότι η τεχνολογία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της βιομηχανίας των τροφίμων, εφόσον εφαρμόζεται με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι το κέρδος. Η τεχνολογία σήμερα επιτρέπει την αξιοποίηση και εκμετάλλευση των παραπροϊόντων του κρέατος, ούτως ώστε να παραχθούν νέα προϊόντα ασφαλή για τον καταναλωτή. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ξανά ότι βασικός-κύριος στόχος της κυκλικής οικονομίας είναι η χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και στον τομέα του κρέατος υπάρχει χώρος για την εφαρμογή τέτοιων επιδιώξεων και στόχων.
Η Ελλάδα μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο φιλόδοξο πρόγραμμα της κυκλικής οικονομίας. Η χώρα μας έχει το πλεονέκτημα ότι διαθέτει άριστα καταρτισμένους επιστήμονες καθώς και υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακά τμήματα, που μπορούν να οδηγήσουν στην επιτυχή πραγματοποίηση αυτού του προγράμματος. Είναι αναγκαίο να αξιοποιηθεί το επιστημονικό δυναμικό της χώρας μας για να σταματήσει η εξαγωγή Ελλήνων επιστημόνων προς το εξωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν στην Ελλάδα ιδιωτικές πρωτοβουλίες που στηρίζουν το πρόγραμμα της κυκλικής οικονομίας με ιδιαίτερο σθένος και ειλικρινές ενδιαφέρον. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φιλοδοξεί ότι με την εφαρμογή και αξιοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος, θα δημιουργηθεί σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας. Μία ευκαιρία για τη χώρα μας και τους νέους ανθρώπους η οποία δεν πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτη.
Είναι ανάγκη το πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας να αδράξει αυτήν την ευκαιρία, να την αξιοποιήσει στο έπακρο με σκοπό τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Είναι ανάγκη το πολιτικό προσωπικό να σταθεί, ακόμα και με φυσική παρουσία όποτε αυτό είναι δυνατόν, δίπλα στους απλούς ανθρώπους, στους επιστήμονες και στους επιχειρηματίες που επιθυμούν ένα βιώσιμο μέλλον για αυτόν τον τόπο, τον τόσο πλούσιο σε ευκαιρίες και σε ανθρώπους με όρεξη για δημιουργία και αίσθηση της έννοιας της βιωσιμότητας.
Σπύρος Τσιάπος
Γεωπόνος επιστήμονας τροφίμων Α.Π.Θ., MSc – Συγγραφέας